Dozajlama Nedir?

Dozajlama, genel anlamı ile asıl hammaddeye katkı madde ekleme işlemine denir. Bu ayar oldukça hassas cihazlarla ölçümlenebilmekte ve karışım kalitesi açısından önem arz etmektedir.

Plastik Sektöründe katkı maddelerini kullanma ve dolayısı ile dozajlama işleminin sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

- Plastiğe estetik kazandırmak
- Sertleştirmek
- Renklendirmek
- Dayanıklılığını artırmak
- Esneklik verebilmek
- Maliyet azaltmaktır

Yukarıda belirtilen fonksiyonların geliştirilmesi için kullanılan katkılar tabii ki maliyet arttırıcı unsurlardır. Dolayısı ile tasarruflu şekilde katılmaları, hassas dozajlanmaları gerekmektedir. Öte yandan, katkıların gereğinden fazla veya az dozajlanması hedef fonksiyondan uzaklaşılmasına sebep olabilir. Örneğin, masterbatch olarak adlandırılan granül formundaki boya hammaddesi az katıldığı zaman ürün renginin açılmasına ve görsel olarak ürünün hatalı olmasına sebep olur. Sonuç olarak, dozajlama işleminin hassasiyeti dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlarından biridir.

Dozajlama işlemi farklı şekillerde yapılmalıdır. Bu farklılığın sebebi plastik prosesinin kendine has özellikleri, hammaddelerin farklı şekilleri (granül, toz, kırma, sıvı vb.), katılma oranları ve hassasiyetleridir. Bunu aşağıdaki şekillerde örneklendirebiliriz.

- PVC profil üretiminde çift burgulu ekstrüderler kullanılır. Bu proseste gerek toz şeklindeki ana PVC tozu ve gerekse granül formundaki masterbatch boya esktrüder boğazına serbest olarak akıtılarak dozajlanır. Bunun için vidalı dozajlama kullanılması zorunludur.
- Öte yandan, plastik enjeksiyon makinelerinde kırma malzeme kullanımına bağlı olarak dozajlama şekilleri değişir. Sadece masterbatch boya kullanılacaksa vidalı dozajlama kullanılabilir. Ama kırma katımı da söz konusu ise blender adı verilen ve reçeteli olarak yığın hazırlayan farklı sistemler kullanılır.
- Diğer bir dozajlama şekli ise özellikle transparan ürünlerin renklendirilmesi için kullanılan sıvı boyalardır ki bu tip malzemeler çok hassas sıvı dozajlama pompaları ile dozajlanırlar.

Dozajlama kelimesi ile bütünleşen diğer kavramlar ise dozajlama şeklini belirleyen ; volümetrik (hacimsel) ve gravimetrik (kütlesel) kavramlarıdır. Vida kullanılarak yapılan dozajlama devir ayarı yapılarak hızlandırılabilir veya yavaşlatılabilir. Ancak bu şekilde dozajlanan mazlemeler hacimsel olarak akıtılmaktadır. Dozajlama miktarı vida devri ile orantılı olup maalesef dozajlanan hammaddenin dökme yoğunluğunun değişmesi neticesinde kontrol edilmekten çıkar. Buna çözüm olarak aynı dozajlama prensibini kullanan, ancak dozajladığı malzemeyi sürekli tartarak vida devrini otomatik olarak değiştiren gravimetrik dozajlama cihazları birim zamanda hep aynı ağırlıkta boya dozajlarlar. Böylece tasarruf, kalite ve işletme kolaylığı sağlarlar.